PLATON

Platon filosofo grekoa, Aristotelesen irakaslea eta Socratesen ikaslea izan zen. Familia noblea eta aristokratikoa izan zuen. Platon, aristotelesekin batera, gizarte okzidentalaren pentsamenduak eta printzipioak determinatu zituen. Jende askorentzako idea asko demostratu eta popularizatu zituen. Bere eragina egile eta sistematizatzaile bezala kalkulaezina izan da filosofiaren historio guztian.


Gutxi ezagutzen da Platonen bizitzari buruz eta ezagutzen dena oso eztabaidagarria da. Platonen benetako izena Aristocles izan zen. K.a. 428.urtean jaio zen, eta bere nerabezaroan soldadutzan ibili zen Socratesen aldetik. Soldadutzatik irten, Megarara joan eta dialogo fisolofikoak idazten hasi zen.

K.a. 396.urtean, hamar urteko bidaia egin zuen Egipto, Italia eta Afrikara. Bidaia horretan matematikari eta fisikari ezberdinak ezagutu eta teoria eta ideia ezberdinak ikasi zituen.

K.a. 388.urtean Siziliara joan zen Dionisioren politikan eragin nahian. Bere iritzi politikoek katzelara eraman zuten. Greziara bueltan zegoenean bere barkua Enginan geratu zen, Atenasen kontra gerran zegoela. Bertan Platon esklabotzat hartu eta saldu egiten dute. Baina Anníceris de Cirene-ek Platon ezagutu eta erosi egiten du libre usteko.

K.a. 387.urtean lurralde zati bat erosi zuen Atenas eta bertan kulturan eta filosofian zentratzen zen zentro bat eraiki zuen. Zentro hori academia deitzen zen.

K.a. 347.urtean, 81 urterekin Platon bere akademian azkeneko erakusketak ematen zegoela hil egin zen.

Platonek bere bizitzan zehar hainbat obra garrantzitsu egin zituen eta dialogo forman idatzita daude. Lau dialogo desberdindu daiteke: nerabezaroko dialogoak, transisiosko derboraldia, heldutasuneko dialogoak eta zahartzaroko dialogoak.

Platonen iritziak naturan ere eragin handiak izan zituen.

Platonek, Socratesek ez bezala filosofiaren inguruan izan zituen iritziak idatzi zituen, hau da, ondare gisa hainbat idatzi utzi zituen.

ARISTOTELES

Aristoteles filosofo, logiko eta zientifiko grekoa izan zen. K.a. 384.urtean jaio zen eta k.a. 322.urtean hil zen. Berak, hainbat ideia izan zituen eta ideia horiei ezker hainbat eragin aldaketa eta asmakuntzak izan zituen.


Bere bizitzan hainbat ekintza egin ditu eta hori azalduko dizuet, hau da, bere biografia, aristotelesen biografia:


Aristotelesen aita erregearen medikua izan zen eta horrek eragin asko izan zituen bere bizitzan. Aristotelesek 17 urte zituenean aita hil zitzaion, orduan Platonen akademiara, Atenasera bidali zuten ikastera. Bertan 20 urte egon zen.


Platon hil eta gero k.a. 347.urtean Aristotelesek Atenas utzi eta Atarneusera eta Asora joan zen bizitzera, Asia Minor, bertan, hiru urtetan zehar bizi izan zen, Hermias, bere akadamiako lagunaren laguntzarekin.

Hermias hil zenean, Aristoteles Mytilene hirira bidaiatu zuen, Lesbos uhartera hain zuzen ere. Bertan bi urte iraun zituen. Behin han zegoela, bere ikerketekin jarraitu zuen Teofrastorekin. Gainera Hermiasekin ilobarekin ezkondu zen, Pythias eta alaba bat izan zuten Pythias deitzen zena.

K.a. 343.urtean, Philip II erregeak, Macedoniakoa, Aristoteles konbokatu zuen 13 urteko Alexander Handiaren, bere semearen tutorea izateko. Orduan,  Aristotelez Pellara bidaiatu zuen Alexanderren irakasle bi urtez izateko, militaritzara sartu zen arte.
 
 K.a. 335.urtean Aristoteles Atenasera bueltatu zen eta bere ikastola sortu zuen, Liceo izenarekin.


Alexander hil eta gero, k.a. 323.urtean Aristoteles Calcisera bidaiatu zuen. Han k.a. 322.urtean arazo naturalengatik hil egin zen.



Aristotelesek hainbat obra egin ditu eta horietako hainbat iritsi dira gaur egunera. Eta ez obrak bakarrik hainbat teoria ere iritzi zaizkigu gaur egunera.  Gauza guzti horiengatik oso ospetsua da gaur egun fisikari logiko eta zientifiko hau.

GABONAK

Gabonak abenduaren 24an ospatzen diren kristauen jai garrantzitsuenetako bat da.

Hainbat hipotesi daude gabonaren jatorria nola izan zen azaltzen dutenak:

1. Juan Crisostomok, 386. urteko abenduaren 25ean herrialde guztiak batu zituen denek batera ospatu zezaten.
2. William J. Thigerek dioenez, abenduaren 25ean gabonak ospatzen dira, arinagotik eta egun berean erromatarrek eguzkiaren eguna ospatzen baizuten.
3. Erromatarrek abenduaren 25ean Saturnoren jaia ospatzen zuten. Hori dela eta Jesusen jaiotzaren berri izan eta gero Julio aita santuak 350ean ospatzea proposatu zuen.

Neguko solstioari urteko egunik laburrenari eta gaurik luzeenari deitzen zaio. Gehienetan abenduaren 20. egunea abenduaren 24. eguna bitartean izaten da.

Navidad hitza latinetik dator, navitate hitzetik hain zuzen ere. Hitz hau honela dago eginda:

nati=jaiotza

vita=bizitza

te=zuretzako

Oparien jatorria jakitea oso zaila da munduan oso zabaldua baitago eta gainera hainbat eta hainbat kondaira eta legenda daude. Ekintza honen ezaugarria bakoitzak opariren bat jasotzea da. Hala eta guztiz bakoitzak bere herrian modu batean eta kantitate batean jasotzen ditu opariak: olentzero, papanoel, familiaren artean...